THỰC TẬP THIỀN NỘI QUÁN BÀI 1

Tu tập thiền Nội quán, nên quán sát tự tướng và cộng tướng của danh sắc hiển hiện qua 6 cửa. Tuy nhiên, Khi mới bắt đầu mà theo dõi sự sinh khởi của Danh-Sắc để quán sát thì không phải dễ dàng. Do vậy, người tu hành sơ cơ, trước tiên nên quán sát ở ngay thân để nhận rõ Sắc pháp ‘Xúc’ hiển hiện. Thanh Tịnh Đạo Luận Đại Sớ Sao nói:

“Duy trì nội quán tùy theo sự biểu hiện của pháp danh sắc.” Như thế, khi ngồi, nên quán sát rằng mình đang ‘ngồi’ và ‘tất cả sự xúc chạm ở trong thân’ mà thân sắc hiển hiện. Với chánh niệm rằng: “Ngồi, chạm; ngồi, chạm...” Ngay trong lúc hành giả ngồi, quán ‘phong xúc sắc’ (sự xúc chạm thân khí) ở phần bụng chuyển khởi ra vào, quán hình tướng của bụng phồng lên và xẹp xuống, chỗ quán rõ ràng không gián đoạn, nên quán chiếu cẩn thận đối với sự xúc chạm của thân khí, ghi nhận chánh niệm: “lên, xuống; lên, xuống” v.v… Khi hành giả quán chiếu như thế, không ngừng kích hoạt ‘thân khí’ của phần bụng lúc ‘phong giới’ sinh, biểu hiện ra ‘hành tướng cứng mạnh’, ‘hành tướng rung động’, ‘hành tướng đẩy’, hoặc là ‘hành tướng kéo’. Trong đây, tướng cứng mạnh là tướng duy trì của phong giới, tướng rung động tức tác dụng của khí vị di chuyển, tướng đẩy và tướng kéo là hiện khởi của nâng chuyển.

Nhân đây, người này (tức hành giả quán sát đối với hành tướng ở trên với ‘xúc thân’ biểu hiện) liễu tri chúng (tức tướng, vị, hiện khởi) mà hoàn thành tuệ tri về Sắc. Sau đó họ cũng sẽ đầy đầy đủ sự tuệ tri về Danh (tâm). Khi đã có tuệ tri về Sắc-Danh, mới có thế liễu tri các các cộng tướng vô thường.

Ngay khi người này quán chiếu các tướng xúc chạm đối với sự sinh khởi xúc thân, có các cảm thọ sinh khởi của tâm tham, tâm thích v.v… và biết điều hòa một bộ phận của thân thể, bấy giờ, một số (hiện tượng thân, tâm cùng sinh khởi) cũng nên được quan sát. Sau khi quán chiếu, cần phải tiếp tục điểm quán sát như là các xúc chạm sinh khởi của Căn bổn sở duyên. Như đã chỉ tóm tắt ở trên đó là ‘phương pháp nội quán’ (cho người mới thực tập Thiền Nội quán). TNTQ lược dịch

Vipassanā hi nāma chasu dvāresu pākaṭe nāmarūpe sabhāvasāmaññalakkhaṇato sallakkhentena bhāvetabbā. Ādito panna chasu dvāresu sabbattha uppannuppannaṃ sabbaṃ nāmarūpaṃ anugantvā anugantvā sallakkhetuṃ dukkaraṃ hoti. Tasmā ādikammikena yoginā kāyadvāre phuṭṭhavasena supākaṭarūpaṃ paṭhamaṃ sallakkhetabbaṃ. “Yathāpākaṭaṃ vipassanābhiniveso” ti Visuddhimaggaṭīkāyaṃ vuttaṃ. Tasmā nisinnakāle nisajjāvasena ca sabbakāyaṅgesu phusanavasena ca phuṭṭharūpāni upanijjhāya “nisīdāmi phusāmi, nisīdāmi phusāmī”ti ādinā nayena sallakkhetabbāni. Atha vā pana nisinnassa yogino udare assāsapassāsapaccayā pavattaṃ vāyophoṭṭhabbarūpaṃ unnamana-onamanākārena nirantaraṃ pākaṭaṃ hoti, tam pi upanijjhāya “unnamati onamati, unnamati onamatī” ti ādinā sallakkhetabbaṃ. Evaṃ hissa sallakkhentassa udarabbhantare uppajjamānaṃ kāyadvāraṃ paṭihaññitvā paṭihaññitvā uppajjamānā vāyodhātu thambhanākārena vā calanākarena vā pellanākārena vā āviñchanākārena vā pākaṭā hoti. Tattha ca thambhanākāro vāyodhātuyā vitthambhanalakkhaṇaṃ eva, calanākāro panassā samudīraṇaraso, pellanākāro ca āviñchanākāro ca abhinīhārapaccupaṭṭhānaṃ. -Tasmā esa (unnamanādi-ākårena pākaṭaṃ phoṭṭhabbarūpaṃ sallakkhento yogi) tesaṃ (lakkhaṇa- rasapaccupaṭṭhanānaṃ) pajānanavasena rūpapariggahaṃ sampādeti. Pacchā pana nāmapariggahaṃ ca tadubhayapariggahaṃ ca sampādetvā aniccādisamaññalakkhaṇāni pi pajānissati yevā’ ti.

 - Evaṃ panassa unnamanādiphoṭṭhabbarūpaṃ sallakkhentasseva sarāgādicittāni ca sukhādivedanādayo ca sabbakāyaṅgapaṭisaṅkhārā ca pātubhavanti yeva. Tadā te pi sallakkhetabbā. Sallakkhetvā ca puna mūla-årammaṇabhūtaṃ unnamanādiphoṭṭhabbarūpameva nirantaraṃ sallakkhetabban’ ti. Ayam ettha vipassanānayaleso. Vitthåro pana idha vattuṃ na sakkā, ayaṃ hi saṅkhepavisuddhiñāṇakathā, na vipassanānayadīpanī kathā’ti.

Visuddhiñāṇakathā