Buddhist professor THICH NU TINH QUANG : GIỚI KIỀM CHẾ LỜI NÓI KHÔNG CHÍNH XÁC

Thích Nữ Tịnh Quang

Giới thứ tư là 'không được nói dối hay từ bỏ sự nói dối'. Sự dối trá có nguồn gốc từ lòng ham muốn, thù hận hay sợ hãi. Nếu bạn nói dối, đó là vì bạn muốn một điều gì đó, hoặc đã quyết định làm tổn thương một ai đó, hoặc bởi vì bất cứ lý do nào đó sợ nói ra sự thật. Do đó, sự thiếu thành thật bắt nguồn từ trạng thái tinh thần bất thiện. Việc thể hiện tích cực để từ chối những lời nói dối là 'Satya' (Pali - sacca), đó là nói lời trung thực (Thanissaro Bhikkhu).

Tuy nhiên, hằng ngày, đối với công việc và sự giao tiếp chúng ta có hàng trăm sự chọn lựa cùng một lần: là phải nói dối hay nói thật, điều này thường xảy ra ngoài suy nghĩ, và chúng ta bỏ qua tác động sâu sắc của những quyết định dường như không quan trọng. Ngay cả những lời nói dối nhỏ nhất có thể mất sức khỏe, ảnh hưởng đến mối quan hệ bạn bè, và ảnh hưởng đến sự lựa chọn của chúng ta. Ngược lại, sự trung thực mang lại nhiều lợi ích tâm lý đáng ngạc nhiên. Dưới đây là cách mà sự thật và dối trá ảnh hưởng đến não bộ và sức khỏe của chúng ta mỗi ngày.

Anita Kelly và LiJuan Wang of Notre Dame đã tuyển một nhóm 110 người từ 18-71 tuổi, và nói với họ rằng một lần một tuần trong mười tuần họ sẽ phải bước vào trong một máy dò nói dối, báo cáo bao nhiêu lần trong tuần trước họ đã nói dối. Nhóm đã được chia thành hai. 55 người nhận được hướng dẫn rõ ràng trong cách tránh việc nói dối. (Họ có thể tránh nói sự thật, hoặc không trả lời, chỉ ngoài việc đàm luận.) Nhóm còn lại đã không có hướng dẫn, chỉ yêu cầu một tuần đến một lần và nói sự thật về bao nhiêu lần họ đã nói dối trong tuần trước.

Kết quả là, mọi người đều nói dối ít hơn. Tuy nhiên, nhóm đã nhận được lời khuyên về cách tránh nói dối đã giảm bớt những lời thêu dệt nhiều hơn. Và trong những câu hỏi, những người ít nói dối đó báo cáo tốt hơn về sức khỏe tinh thần và thể chất. Họ báo cáo việc cải thiện các mối quan hệ của họ, ngủ được, ít căng thẳng, ít đau đầu, và ít đau họng.

Chúng ta nên biết rằng sự căng thẳng có hại cho não bộ và cơ thể của chúng ta theo nhiều cách khủng khiếp. Nói dối góp phần vào mức độ căng thẳng của chúng ta và khi chúng ta làm điều này nhiều lần mỗi ngày, chúng ta cần phải xem xét tác động của các bí mật của chúng ta. Những tác hại không phải là hiển nhiên, nó dễ dàng tác động nhiều đến vấn đề sức khỏe mà chúng ta gặp phải trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

Không nói dối đồng với ý nghĩa là không có hành vi bất thiện, gây nên sự nguy hiểm. thù địch đối với bản thân, người khác, và chúng hữu tình; cản trở sự tự do và hạnh phúc của mình và người:

“Lại nữa, không nói dối, người đệ tử của những người quý tộc từ bỏ việc nói dối. Khi làm như vậy, ông ta ban phát sự tự do từ nguy hiểm, tự do từ sự thù địch, tự do khỏi sự áp bức cho vô lượng chúng sanh. Khi ban phát tự do từ sự nguy hiểm, tự do từ tình trạng thù địch, tự do từ sự áp bức cho vô lượng chúng sanh, ông ta đạt được một phần trong sự tự do vô hạn từ sự nguy hiểm, tự do từ tình trạng thù địch, và tự do từ sự đàn áp. Đây là này là món quà thứ tư…”[1]

Hơn nữa, cuộc sống không có mô hình nhất định. Dối trá là nguyên nhân căng thẳng và các vấn đề kinh khủng khác, Nó chỉ hữu ích và thậm chí cần thiết ở một thời điểm nhất định. Khi vùng đảm bảo an toàn của chúng ta hoặc sự trung thực khiến chúng ta gặp nguy hiểm, có thể chúng ta không nên chọn sự thật; đây gọi là phương tiện cho bản thân và người khác. Trường hợp ngoại lệ luôn luôn tồn tại. Đôi khi nói sự thật có thể gây hại nhiều hơn là có lợi, đặc biệt là nếu nó được thực hiện với mục đích xấu. Một điệp viên người bán thông tin mật nhạy cảm dân tộc của mình để một kẻ thù có thể là người nói sự thật, nhưng anh có thể gây hại nhiều đến an ninh quốc gia của mình và gây nguy hiểm cho nhiều sinh mạng vô tội. Do đó, Đức Phật bảo rằng người ta nên nói sự thật đó là hữu ích và có lợi cho giáo pháp, và nên tránh điều vô ích đó vốn có thể gây ra nghiệp bất thiện cho bản thân và người khác.Và bất kể ý định của chúng ta như thế nào, việc nói dối khiến chúng ta trở nên người không tự tin và thoải mái. Nói chung, sự trung thực đem lại lợi ích sức khỏe tâm thần và thể chất nhiều hơn so với bất lương. Tuy nhiên, chúng ta là những sinh vật phức tạp, chúng ta đưa ra quyết định phức tạp mỗi ngày. Chúng ta sẽ tìm thấy lý do để nói dối đó là điều cần thiết để giữ gìn lòng tự trọng hay phép lịch thiệp. Tuy nhiên, hãy suy nghĩ về những ảnh hưởng lâu dài và việc nói dối sẽ bảo vệ chúng ta, hoặc người khác, trong một thời điểm cụ thể. Chúng ta có thể không phải luôn luôn nói sự thật, nhưng khiến cho thân tâm ta có được hạnh phúc, và tránh gây đau khổ cho người khác là có thể.

Để tránh gây đau khổ cho mình và người, Đức Phật đưa ra bốn nguyên tắc nhằm ngăn chặn lời nói bất thiện thương tổn tha nhân. Bốn nguyên tắc của việc không nói dối này khiến cho chúng ta trở thành người cao thượng, và đáng tin cậy hơn:

"Đây là những gì tạo nên sự thanh tịnh trong bốn cách bằng hành động lời nói:”

1) "Có trường hợp một người nào đó, từ bỏ việc nói dối, không nói dối. Khi y được gọi đến một cuộc họp thị trấn, một cuộc họp nhóm, một tập hợp người thân của y, hiệp hội của y, hoặc là triều đình, nếu y được yêu cầu như một nhân chứng, ‘này người tốt, hãy đến và kể những gì bạn biết": Nếu y không biết, y nói, ‘tôi không biết.’ Nếu y biết, y nói, ‘Tôi biết.’ Nếu y không thấy, y nói, ‘Tôi không thấy.’Nếu y thấy, y nói, ‘Tôi đã thấy.’ Như thế, y không có ý thức nói dối vì lợi ích riêng của mình, vì lợi ích của người khác, hoặc vì lợi ích của bất kỳ phần thưởng nào. Từ bỏ nói dối, y nhịn được sự nói dối. Y nói sự thật, duy trì sự thật, là sự chắc chắn, đáng tin cậy, không lừa dối thế gian.” [2]

Ở đoạn văn trên, bước đầu đức Phật muốn khuyên chúng ta không nói dối, nói lời chân thật, tạo được niềm tin vì không lừa gạt người khác. Thực vậy, người ta chỉ tin bạn khi bạn nói mọi điều không có bí mật, không có dối trá, nói với những gì mình thấy. Phủ nhận sự thật là tạo nghiệp bất thiện, khiến cho chúng ta gần với cái chết trong niềm tin của các mối quan hệ, trong cái chết của lương tri.

"Người phủ nhận lời thật

Thì đi đến địa ngục

Người có làm nói ‘không’

Cả hai đang tạo nghiệp

Sau khi chết như nhau."

(Abhutavadi nirayaj upeti

Yo va pi katva na karomi ti caha

Ubho pi pecca sama bhavanti

Nihinakamma manuja parattha.)[3]

2) "Không nói gây chia rẽ (nói hai lưỡi) y nhịn được lời gây chia rẽ. Những gì y đã nghe nói ở đây y không kể lại với đằng kia để chia cắt người này với người kia. Những gì y đã nghe nói ở đằng kia y không kể lại ở đây để chia cắt người này với người kia. Như thế hòa giải với những người đã bị chia cắt, củng cố những người đó lại với nhau, y thích hòa hợp, vui trong hòa hợp, thích hòa thuận, và nói ra những điều tạo nên hòa hợp.”[4]

Xã hội chúng ta đang có nhiều đổ gãy vì những lời nói phân chia, những lời nói mang tính chia rẽ văn hóa, chủng tộc, tôn giáo…gây nên những cuộc chiến miệng lưỡi dai dẳng. Chúng ta có thói quen thích nói những điều không đem lại lợi ích cho đôi bên hầu có lợi cho chúng ta trong các quan hệ, đối tác khác. Mặt khác, lời nói châm biếm, các phương tiện truyền thông đưa tin một chiều, những phát ngôn gây chia rẽ tạo nên sự căm thù đã góp phần tạo ra bạo lực xã hội hiện nay mà những người vô tội phải chịu đau khổ trong sự nghi ngờ chỉ vì một lời nói gây đổ vỡ, không mang tính xây dựng, không gầy dựng được niềm tin yêu cho nhau. Thay vì nói lời chia rẽ, chúng ta tập nói lời xây dựng, như thế các mối quan hệ sẽ thay đổi theo chiều hương tích cực.

"Ai nói lời xây dựng,

Sự thật và nhu mì

Ai không mất lòng người

Xứng gọi Bà la môn.”

(Akakkasaj vibbapanij

Giraj saccam udiraye

Yaya nabhisaje kabci tam

Ahaj brumi brahmanaj.)[5]

3) "Không nói lời hung ác, sỉ nhục, y nhịn được những lời hung ác, sỉ nhục. Y nói ra những lời dịu dàng dễ nghe, đó là lời thương yêu, lời đi đến trái tim, đó là lời lịch sự, cuốn hút và làm vui lòng người.”[6]

Trong phần thứ ba này, chúng ta nên biết về tình trạng lạm dụng bằng lời nói trong các mối quan hệ và giao tiếp. Lời nói hung ác là nói lời lăng mạ, lời tục, lời khiêu dâm, chửi mắng, nguyền rủa, phỉ báng… người khác, hạ bệ uy tín của người; hoặc nói những lời không thuận lợi cho ai đó, truyền bá những thông tin sai lạc để hạ thấp phẩm giá kẻ khác... Trước khi nói, chúng ta xem xét việc nói về người khác có phải là lời lẽ sỉ nhục hay không, chúng ta cần phải làm một kiểm tra nhận thức tự lạm dụng bằng lời nói. Đôi khi những gì chúng ta nhìn thấy từ những người khác, phản ánh những gì chúng ta đã làm cho họ. Nọc độc từ lời nói có sức lây nhiễm khôn lường, nó lây lan như một khối u tăng trưởng và khó có thể chữa trị.

Lời nói hung ác, lăng mạ có sức mạnh phá vỡ các mối quan quan hệ trong tình yêu, hôn nhân, thân hữu và các đối tác. Để chặn đứng nguy cơ từ lời nói ác, trước khi nói chúng ta nên cân nhắc cẩn thận lời nói này có làm khổ cho chúng ta và người khác không, Có đem lại yêu thương và niềm vui cho mình và người không, như thế lời nói chúng ta mới không bị lạm dụng, không gây tổn thương cho cả hai.

“Đừng nói lời gay gắt

Nếu nói, người nói lại

Đau khổ, lời đã tuông

Tác động, tổn thương mình.”

(Mavoca pharusaj kabci

Vutta pativadeyyu taj

Dukkha hi sarambhakatha

Patidanda phuseyyu taj.)[7]

4) "Không nói lời thêu dệt, nói đôi mách, y nhịn được lời nói thêu dệt, nói đôi mách. Y nói đúng lúc, nói những điều thực tế, những gì phù hợp với mục tiêu, giáo pháp, và giới luật. Y nói những lời có giá trị, đúng thời, hợp lý, giới hạn, có quan hệ với mục đích.”[8]

Nói lời thêu dệt, lê đôi mách là nói những lời trau chuốt, nhảm nhí, chuyện phiếm, chuyện vô nghĩa trong lúc nhàn rỗi. Lời nói không có mục đích, lý tưởng hay chiều sâu trong giao tiếp là lời nói không có giá trí; lời nói này chỉ làm phát sinh phiền não trong tâm trí chúng ta và người khác. Thông thường, đối với hàng Phật tử thì có nhiều nhu cầu nói chuyện trong lúc rảnh rỗi, như bàn tán chuyện gia đình, bạn bè, công việc…Tuy nhiên Đức Phật khuyên rằng, những lời thêu dệt, những chuyện nhàn rỗi nên được kềm chế và hạn chế càng nhiều càng tốt vì không đem lại lợi ích thiết thực, và có khả năng gây nhiễu loạn tâm trí của chúng ta. Trong trường hợp nhàn rỗi, nên cố gắng tránh xa những lời vô nghĩa, lời nói đánh mất những giá trị nhân bản trong lúc giao tiếp. Cần hướng đến mục tiêu của giáo pháp trong lời nói, như thế thì phiền não mới có thể tiêu trừ, thiện nghiệp trí tuệ mới phát triển, mình và người đều được lợi ích.

“Ai nói lời vọng ngữ

Ai chẳng màng Phật pháp,

Ai phủ nhận đời sau

Có ác nào không làm. "

(Ekaj dhammaj atitassa

Musavadissa jantuno

Vitinnaparalokassa natthi papaj akariyaj.)[9]

Đối với những người xuất gia, đức Phật có lời khuyên là không nên bàn luận hay tranh cãi đối với tất cả vấn đề thế sự, chỉ tập trung đối với lý tưởng giải thoát.

“Như cái chiêng bị bể

Chẳng bao giờ vang dội

Người đã chứng Niết bàn

Tự mình không tranh cãi.”

(Sace n'eresi attanaj

Kajso upahato yatha

Esa patto'si nibbanaj

Sarambho te na vijjati.)[10]

Tóm lại, để giữ gìn giới không nói dối, Đức Phật khuyên chúng ta nên kiểm xét lời nói bằng 5 cách sau đây để biết những gì nên nói và những gì không nên nói:

"Và năm điều kiện khác phải được thiết lập đối với bản thân như thế nào?

[1] "Tôi nói đúng thời điểm hay không?

[2] "Tôi nói có phù hợp thực tế hay không?

[3] "Tôi nói lời nhẹ nhàng hay gắt gỏng?

[4] "Tôi nói những lời có lợi lạc hay không?

[5] "Tôi nói với một tâm tốt, hoặc ý đồ độc hại?

"Này các Tỳ kheo, những năm điều kiện này phải được thiết lập với chính mình bởi một Tỳ kheo muốn khuyên bảo người khác.”[11]

[1] AN 8.39, tr.Thanissaro Bhikkhu

[2] AN 10.176 Cunda Kammaraputta Sutta: To Cunda the Silversmith, translated from the Pali by

Thanissaro Bhikkhu

[3] ccbs.ntu.edu, DhP306

[4] AN 10.176 Cunda Kammaraputta Sutta, translated from the Pali by Thanissaro Bhikkhu